AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİNDE BİLİRKİŞİLİK UYGULAMASI

Prof. Dr. Oğuz POLAT   Amerika Birleşik Devletleri’nde bilirkişilik uygulamaları bize göre büyük farklılıklar göstermektedir. En  göze çarpan farklılık, bilirkişi seçiminin prensipte taraflara bırakılmış olmasıdır.

Ceza ve hukuk muhakemelerinde, tarafların kendi bilirkişilerini seçerek görevlendirmeleri ve dava konusu hakkında bu şekilde görüş belirtmeye taraf bilirkişiliği denmektedir.

Amerika Birleşik Devletleri’nde, bizdeki uygulamadan farklı olarak bilirkişilerin duruşmalarda sözlü ifade vermeleri uzun yıllardan beri uygulanan bir boyuttur. Türkiye’de ise bu durum Ceza Muhakemeleri Kanununun yeni uygulamasında karşımıza çıkmıştır. 5271 sayılı yasadaki ön plana çıkan en önemli farklılıklardan biri “sözlü ifade”dir.

Tüm davalarda, bilirkişinin şahsen mahkemeye gelmek ve heyet huzurunda sözlü ifade vermek zorunda olacağına dikkat edilmelidir.

Resmi koşullarda, Amerika  Birleşik Devletleri’ndeki kural, görüşü kanıt olarak sunulan tüm bilirkişiler keşfe (araştırmaya) konu olurlar. Bu, karşı taraf bilirkişisinin kimliğini bilme ve bu bilirkişi tarafından hazırlanan rapora erişme hakkı olduğu anlamına gelir.

Bilirkişi raporu kapsamının da mutlaka bilirkişinin belirteceği bütün görüşleri dayanaklarıyla ve temelleriyle içermesi gereklidir.

Tüm veri ile delillerin kullanılmasının yanı sıra bilirkişinin konuyla ilgili yayınları ve çalışmaları da raporda yer almalıdır. Burada son on yıllık yayınlarının yer almasının yeterli olduğu belirtilmektedir. Ayrıca, son 4 yılda yer aldığı davaların listesinin de bulunması gerektiği ayrıca belirtilmektedir.

İfade alma işleminin genellikle avukat ofisinde yapıldığı gözlenmektedir. İfade alma işlemi  mahkemede değildir. Avukat, tanığa ya da yeminli şahide, dava ile ilgili konular hakkında sorular  sorarak işlemi gerçekleştirir. Bilirkişi yemin ederek tüm uygun sorulara cevap vermelidir. Soru sorma  hakkı yoktur yapacağı iş sadece sorulara cevap vermektir.

Tüm ifade kelimesi kelimesine görüşme boyunca orada olan zabıt katibi tarafından kaydedilir. Daha sonra bir nüshası hazırlanır. İfade sırasında eğer gerekirse, bilirkişi kendi avukatını da bulundurabilir ve davanın diğer tarafları da orada olabilir. Çok özel davalar dışında hakimler ifade alma sırasında hazır bulunmazlar.

Görüldüğü üzere bilirkişilikte temel prensip, o konuda uzman olduğunu yayınları ve katıldığı bilirkişi olgularının listesiyle ispatlanmış olan bilirkişiden tanık fonksiyonuyla görüşün alınması ve bunu sözel olarak mahkemede yapmasıdır.